อุตสาหกรรมปุ๋ย

โดยทั่วไปปุ๋ยแบ่งออกเป็นสองประเภท คือ ปุ๋ยอินทรีย์และปุ๋ยวิทยาศาสตร์หรือปุ๋ยเคมี

ปุ๋ยอินทรีย์ ได้แก่ ปุ๋ยคอก ปุ๋ยหมัก ปุ๋ยพืชสด ปุ๋ยอินทรีย์ชีวภาพ และวัสดุที่เหลือใช้จากโรงงานอุตสาหกรรมบางชนิดซึ่งเป็นพวกอินทรีย์สาร

-ปุ๋ยคอก ที่สำคัญ ได้แก่ ขี้หมู ขี้เป็ด ขี้ไก่ ฯลฯ เป็นปุ๋ยคอกที่นิยมใช้กันอย่างแพร่หลายในบรรดาสวนผักและสวนผลไม้ ปุ๋ยคอกโดยทั่วไปแล้วถ้าคิดราคาต่อหน่วยธาตุอาหารพืชจะมีราคาแพงกว่าปุ๋ยเคมี แต่ปุ๋ยคอกช่วยปรับปรุงดินให้โปร่งและร่วนซุย ทำให้การเตรียมดินง่าย การตั้งตัวของต้นกล้าเร็วทำให้มีโอกาสรอดได้มาก

-ปุ๋ยหมัก ได้แก่ ปุ๋ยที่เราได้จากการหมักเศษพืช เช่น หญ้าแห้ง ใบไม้ ฟางข้าว ฯลฯ ให้เน่าเปื่อยเสียก่อน จึงนำไปใส่ในดินเป็นปุ๋ย ปุ๋ยเทศบาลที่บรรจุถุขายในชื่อของปุ๋ยอินทรีย์เบอร์ต่างๆ ซึ่งได้จากการนำขยะในเมือง พวกเศษพืช เศษอาหาร เข้าโรงหมักเป็นขั้นตอนจนกลายเป็นปุ๋ย ปุ๋ยหมักสามารถทำเองได้ โดยการกองสุมเศษพืชสูงขึ้นจากพื้นดิน 30-40 เซนติเมตร แล้วโรยปุ๋ยคอกผสมปุ๋ยเคมีสูตร 15-15-15 ประมาณ 1-1.5 กิโลกรัม ต่อเศษพืชหนัก 1,000 กิโลกรัม เสร็จแล้วก็กองเศษพืชซ้อนทับลงไปอีก แล้วโรยปุ๋ยคอกผสมปุ๋ยเคมี ทำเช่นนี้เรื่อยไปเป็นชั้นๆ จนสูงประมาณ 1.5 เมตร ควรมีการรดน้ำแต่ละชั้นเพื่อให้มีความชุ่มชื้น และเป็นการทำให้มีการเน่าเปื่อยได้เร็วขึ้น กองปุ๋ยหมักนี้ทิ้งไว้ 3-4 สัปดาห์ ก็ทำการกลับกองปุ๋ยครั้งหนึ่ง

-ปุ๋ยพืชสด ได้จากการปลูกพืชบำรุงดิน ได้แก่ พืชตระกูลถั่วต่างๆ แล้วทำการไถกลบเมื่อพืชเจริญเติบโตมากที่สุด ซึ่งเป็นช่วงที่กำลังออกดอก พืชตระกูลถั่วที่ควรใช้เป็นปุ๋ยพืชสดควรมีอายุสั้น มีระบบรากลึก ทนแล้ง ทนโรคและแมลงได้ดี เป็นพืชที่ปลูกง่าย และมีเมล็ดมาก เช่น ถั่วพุ่ม ถั่วเขียว ถั่วลาย ปอเทือง ถั่วขอ ถั่วแปบ และโสน

ปุ๋ยอินทรีย์เมื่อใส่ในดิน ซากสิ่งมีชีวิตเหล่านี้จะค่อยๆ สลายตัวและปล่อยธาตุอาหารออกมาให้พืชช่วยทำให้ดินร่วนซุยและสามารถดูดซับน้ำและปุ๋ยได้ดีขึ้น แต่มีข้อเสียคือ มีธาตุอาหารน้อย รวมทั้งมีปริมาณและสัดส่วนไม่แน่นอน ต้องใช้ปริมาณมากจึงจะเพียงพอต่อความต้องการของพืช

ปุ๋ยเคมีหรือปุ๋ยวิทยาศาสตร์ ได้มาจากการผลิตหรือสังเคราะห์ทางอุตสาหกรรมจากแร่ธาตุต่างๆที่ได้ตามธรรมชาติ หรือเป็นผลพลอยได้ของโรงงานอุตสาหกรรมบางชนิด

ปุ๋ยเคมีมี 2 ประเภท คือ แม่ปุ๋ยหรือปุ๋ยเดี่ยว และปุ๋ยผสม

-แม่ปุ๋ย ได้แก่ ปุ๋ยพวกแอมโมเนียมซัลเฟต โพแทสเซียมคลอไรด์ ฯลฯ ซึ่งเป็นสารประกอบทางเคมี มีธาตุอาหารปุ๋ยคือ N หรือ P หรือ K เป็นองค์ประกอบอยู่ด้วยหนึ่งหรือสองธาตุ แล้วแต่ชนิดของสารประกอบที่เป็นแม่ปุ๋ยนั้นๆ มีปริมาณของธาตุอาหารของพืชคงที่

-ปุ๋ยผสม ได้แก่ ปุ๋ยที่มีการนำเอาแม่ปุ๋ยหลายๆชนิดมารวมกัน เพื่อให้ปุ๋ยที่ผสมได้มีปริมาณและสัดส่วนของธาตุอาหาร N P และ K ตามที่ต้องการ ทั้งนี้เพื่อให้ได้ปุ๋ยที่มีสูตรหรือเกรดปุ๋ยเหมาะที่จะใช้กับพืชและดินที่แตกต่างกัน ปุ๋ยผสมนี้จะมีขายอยู่ในท้องตลาดทั่วไปเพราะนิยมใช้กันมาก ปัจจุบันเทคโนโลยีในการทำปุ๋ยผสมได้พัฒนาไปไกลมาก สามารถผลิตปุ๋ยผสมให้เข้าเป็นเนื้อเดียวกันอย่างสม่ำเสมอ มีการปั้นเป็นเม็ดขนาดสม่ำเสมอสะดวกในการใส่ลงไปในไร่นา ปุ๋ยพวกนี้เก็บไว้นานๆ จะไม่จับกันเป็นก้อนแข็ง สะดวกแก่การใช้

ปุ๋ย เคมีที่ซื้อขายกันในประเทศไทยมีมากมายหลายชนิด มีทั้งที่เป็นผลึก เม็ด เกล็ด และผง ซึ่งแล้วแต่ผู้ผลิตจะผลิตขายตามความต้องการของตลาดซึ่งให้ธาตุอาหารหลักไม่ เหมือนกันในปุ๋ยแต่ละชนิด นักวิชาการจึงไดกำหนด “เกรดปุ๋ย” ขึ้นเพื่อประโยชน์ของผู้ใช้ ผู้ขาย และผู้ควบคุมให้เป็นไปตามกฎหมายหรือระเบียบที่วางไว้ เกรดปุ๋ยจะบอกให้ทราบว่าปุ๋ยนั้นจะให้ธาตุอาหารหลักชนิดใด และธาตุอาหารชนิดนั้นจะมีปริมาณที่เป็นประโยชน์ต่อพืชเป็นปริมาณเท่าใด ทำให้ผู้ใช้สามารถเลือกใช้ให้เหมาะสมตามชนิดของพืชที่ปลูก เกรดปุ๋ยนั้นประกอบด้วยเลข 3 ชุด แต่ละชุดจะมีเครื่องหมาย “-” แยกตัวเลขไว้ ตัวเลขแต่ละชุดจะเป็นตัวเลขจำนวนเต็มไม่มีจุดทศนิยม เช่น ปุ๋ยเกรด 46-0-0, 20-20-0, 13-13-21 เป็นต้น

ตัวเลขชุดแรก บอกปริมาณเป็นร้อยละของธาตุไนโตรเจน (N)ทั้งหมด ในปุ๋ย 100 กิโลกรัม

ตัวเลขชุดที่สอง บอกปริมาณเป็นร้อยละของธาตุฟอสฟอรัสในรูปของฟอสเฟต (PO₄)ที่เป็นประโยชน์ (available P₂O₅)ในปุ๋ยหมัก 100 กิโลกรัม

ตัวเลขชุดที่สาม บอกปริมาณเป็นร้อยละของธาตุโพแทสเซียมในรูปของโพแทสที่ละลายน้ำ(water soluble K₂O)ในปุ๋ยหมัก 100 กิโลกรัม

ข้อดี-ข้อเสียของปุ๋ยอินทรีย์และปุ๋ยเคมี

ปุ๋ยอินทรีย์

ข้อดี 1.ช่วยปรับปรุงดินให้ดีขึ้น ทำให้ดินร่วนซุย น้ำและอากาศถ่ายเทสะดวก

2.อยู่ในดินได้นาน และค่อยๆ ปลดปล่อยธาตุอาหารพืชอย่างช้าๆ

3.เมื่อใช้ร่วมกับปุ๋ยเคมีจะช่วยเสริมคุณภาพของปุ๋ยเคมีให้ดีขึ้น

4.ส่งเสริมให้จุลินทรีย์ในดินทำงานอย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น

ข้อเสีย 1.มีปริมาณธาตุอาหารพืชต่ำ

2.ใช้เวลานานในการปลดปล่อยธาตุอาหารให้แก่พืช

3.ราคาแพงกว่าปุ๋ยเคมี เมื่อเทียบกับราคาต่อหน่วยน้ำหนักของธาตุอาหาร

4.มีจำนวนจำกัด ไม่สามารถหาซื้อในปริมาณมากๆได้

ปุ๋ยเคมี

ข้อดี 1.มีปริมาณธาตุอาหารต่อหน่วนน้ำหนักของปุ๋ยสูง จึงใช้ในปริมาณเพียงเล็กน้อย

2.ราคาถูก สะดวกในการเก็บรักษาและการขนส่ง

3.หาซื้อได้ง่าย เพราะสามารถผลิตจากโรงงาน

4.ให้ธาตุอาหารแก่พืชได้เร็ว

ข้อเสีย 1.ไม่มีคุณสมบัติในการปรับปรุงดิน ไม่ทำให้ดินร่วนซุยเหมือนปุ๋ยอินทรีย์

2.ปุ๋ยไนโตรเจนในรูปแอมโมเนียม ถ้าใช้ปริมาณมาก และติดต่อกันเป็นระยะเวลานานๆ จะทำให้ดินเป็นกรดเพิ่มขึ้น

3.ถ้าใช้ในอัตราที่สูงเกินไปอาจเป็นอันตรายต่อพืช

4.ผู้ใช้ต้องมีความรู้เกี่ยวกับปุ๋ยเคมีพอสมควร มิฉะนั้นอาจจะเกิดผลเสียหายมาก

ปุ๋ยไนโตรเจน

ปุ๋ยไนโตรเจนที่ใช้อาจจัดเป็น 2 ประเภทใหญ่ๆ คือ ปุ๋ยไนโตรเจนประเภทอินทรีย์ และปุ๋ยไนโตรเจนประเภทอนินทรีย์หรือปุ๋ยเคมี

ปุ๋ยไนโตรเจนประเภทอินทรีย์ หมายถึง ปุ๋ยที่ได้จาสิ่งที่มีชีวิต เกิดการเน่าเปื่อยผุพังไป เช่น ปุ๋ยหมัก ปุ๋ยคอก ปุ๋ยเทศบาล เป็นต้น ปุ๋ยประเภทนี้จะมีปริมาณธาตุไนโตรเจนต่ำ ฉะนั้นในการใช้แต่ละครั้งต้องใช้ในปริมาณมาก แต่มีความจำเป็นต้องใช้เพราะให้ประโยชน์ในการปรับปรุงดินให้โปร่ง ร่วนซุย ซึ่งเป็นสมบัติทางกายภาพที่สำคัญของดินที่พืชต้องการ

ปุ๋ยไนโตรเจนประเภทอนินทรีย์หรือปุ๋ยเคมี ส่วนใหญ่ได้จากการสังเคราะห์ทางเคมี ปัจจุบันนิยมใช้กันอย่างแพร่หลายเพื่อเพิ่มผลผลิตทางการเกษตร แบ่งเป็นหลายประเภท ได้แก่

1.ปุ๋ยแอมโมเนีย (NH₃) หรือ anhydrous ammonia หรือ liquid ammonia(แอมโมเนียมเหลว) มีไนโตรเจนทั้งหมด 82% เป็นปุ๋ยที่มีปริมาณไนโตรเจนสูงที่สุด

2.ปุ๋ยยูเรีย (CO(NH₂)₂) เป็นเม็ดกลมสีขาว มีไนโตรเจนสูงรองจากปุ๋ยแอมโมเนีย คือ มีไนโตรเจนทั้งหมด 46% มีสมบัติดูดความชื้นได้ง่าย

3.ปุ๋ยแอมโมเนียมไนเตรต (NH₄NO₃) มีไนโตรเจนทั้งหมด 35%

4.ปุ๋ยแอมโมเนียมซัลเฟต (NH₄)₂SO₄ มีไนโตรเจนทั้งหมด 21%

5.ปุ๋ยแอมโมเนียมคลอไรด์ (NH₄Cl) มีไนโตรเจนทั้งหมด 24-26%

6.ปุ๋ยโซเดียมไนเตรต (NaNO₃) มีไนโตรเจนทั้งหมด 16%

7.ปุ๋ยแคลเซียมไซยาไนด์ (CaCN₂) มีไนโตรเจนทั้งหมด 21-22 % เป็นอันตรายต่อคนและสัตว์ เวลาใช้ต้องใช้อย่างระมัดระวัง อาจใช้เป็นยาฆ่าหญ้า และฉีดพ่นให้ใบฝ้ายร่วงก่อนการเก็บเกี่ยวได้ด้วย

8.ปุ๋ยแคลเซียมไนเตรต (Ca(NO₃)₂)มีไนโตรเจนทั้งหมด 15.5%

9.ปุ๋ยแอมโมเนียมไนเตรตซัลเฟต (NH₄NO₃^.(NH₄)₂SO₄) มีไนโตรเจนทั้งหมด 30%

10.ปุ๋ยไนโตรเจนอื่นๆ เช่น ปุ๋ยแอมโมเนียมฟอสเฟต ปุ๋ยแอมโมเนียมฟอสเฟต-ซัลเฟต ปุ๋ยยูเรีย-ซัลเฟอร์ ปุ๋ยยูเรีย-ฟอสเฟต เป็นต้น

ปกติธาตุไนโตรเจนในดินมีอยู่น้อยมาก ส่วนใหญ่เป็นส่วนผสมอยู่ในอากาศ ซึ่งมีธาตุนี้อยู่ถึง 78% ของปริมาณอากาศทั้งหมดที่ห่อหุ้มโลก โดยอยู่ในรูปของโมเลกุลไนโตรเจน (N₂) ซึ่งพืชส่วนใหญ่ไม่สามารถนำมาใช้ได้โดยตรง นอกจากพืชตระกูลถั่วเท่านั้น ดังนั้นไนโตรเจนจะถูกเปลี่ยนให้อยู่ในรูปสารประกอบ

อนินทรีย์เสียก่อน เช่น ในรูปของไนเตรต (NO₃^-) หรือแอมโมเนีย (NH₄⁺) จึงจะนำไปใช้เป็นปุ๋ยได้

กรรมวิธีการผลิตปุ๋ยไนโตรเจน โรงงานอุตสาหกรรมผลิตปุ๋ยสามารถใช้ไนโตรเจนจากอากาศมาผลิตเป็นปุ๋ยไนโตรเจน ในที่นี้จะเน้นการผลิตปุ๋ยแอมโมเนียมซัลเฟต ((NH₄)₂SO₄) และปุ๋ยยูเรีย (NH₂CONH₂)

ปุ๋ย (NH₄)₂SO₄ หรือปุ๋ยขาว เตรียมได้จากปฏิกิริยาระหว่างแก๊ส NH₃และสารละลายH₂SO₄

2NH_{3 (g)} + H₂SO_{4 (aq)} → (NH₄)₂SO_{4 (s)}

การผลิตปุ๋ยยูเรีย (NH₂CONH₂)

เตรียมได้จากปฏิกิริยาระหว่างแก๊ส NH₃ กับแก๊สCO₂ โดยใช้อุณหภูมิประมาณ 180-210 องศาเซลเซียส และความดัน 140-250 บรรยากาศ จะได้แอมโมเนียมคาร์บาเมต (NH₂CONH₄) กับน้ำ ดังสมการ

2NH_{3 (g)} + CO_{2 (g)} → NH₂CONH_{4 (aq)}

NH₂CONH_{4 (aq)} → NH₂CONH_{2 (aq)} + H₂O_(l)

NH₃ กับCO₂ เตรียมได้จากก๊าซธรรมชาติ

NH₃ เตรียมจาก N₂และ H₂ในอากาศ โดยนำอากาศมากลั่นลำดับส่วน คือ ลดอุณหภูมิลงมากๆ พร้อมกับเพิ่มความดันจนอากาศกลายเป็นของเหลว

เริ่มต้นเตรียม N₂จากอากาศโดยกระบวนการ liquefaction คือ ทำให้อากาศกลายเป็ฯของเหลวทั้งหมดก่อนโดยการลดอุณหภูมิลงมากๆ และเพิ่มความดันสูงๆ จากนั้นนำอากาศเหลวซึ่งมี N₂และ O₂เป็นส่วนใหญ่มากลั่นลำดับส่วนแยกออกจากกัน N₂ซึ่งมีจุดเดือดต่ำกว่า O₂จะแยกออกมาก่อนแล้ว O₂ จึงกลั่นออกมา ภายหลัง

การเตรียม H₂ในกรณีที่มีก๊าซปิโตรเลียมหรือก๊าซธรรมชาติ โดยนำ O₂ ที่ได้จากการกลั่นลำดับส่วนอากาศมาทำปฏิกิริยาดังสมการ โดยใช้ภาวะที่เหมาะสมและใช้ Niเป็นตัวเร่งปฏิกิริยา จะได้ H₂ และCO₂ซึ่งเรียกรวมกันว่า water gas

2CH_{4 (g)} + O_{2 (g)} --Ni--à 2CO_(g) + 4H_{2 (g)}

หรืออาจใช้ไอน้ำทำปฏิกิริยากับก๊าซ CH₄ โดยตรง จะได้ก๊าซ COและH₂ เช่นเดียวกัน

CH_{4 (g)} + H₂O_(g) ---Ni-à CO_(g) + 3H_{2 (g)}

เมื่อแยกก๊าซ H₂ออกจากก๊าซผสมแล้ว จึงนำก๊าซ COที่เหลือไปทำปฏิกิริยากับก๊าซ CH₄ อีกภายใต้อุณหภูมิสูง และมีตัวเร่งปฏิกิริยาเหมาะสม จะได้ก๊าซ CO₂ และH₂

ก๊าซผสมทั้งหมด (CO+H₂) สามารถแยกออกจากกันได้โดยผ่านเข้าไปในหอคอยที่มีน้ำพ่นลงมา ก๊าซ CO₂ ละลายน้ำได้ เกิดเป็นกรด H₂CO₃ ไหลออกทางส่วนล่างของหอคอยพร้อมกับน้ำ

CO_{2 (g)} + H₂O_(l) → H₂CO_{3 (aq)}

สำหรับก๊าซ H₂ ซึ่งไม่ละลายน้ำจะผ่านขึ้นไปออกทางส่วนบนของหอคอย เก็บไว้ทำปฏิกิริยากับ N₂เพื่อเตรียมก๊าซ NH₃ ต่อไป

เพิ่มอุณหภูมิ

สำหรับกรด H₂CO₃ นำไปแยกสลายให้กลับมาเป็นก๊าซ CO₂ได้ โดยนำ H₂CO₃ ไปลดความดันและเพิ่มอุณหภูมิ

H₂CO_{3 (aq)} CO_{2 (g)} + H₂O_(l)

ลดความดัน

ก๊าซ N₂ที่เตรียมจากอากาศ และ H₂ที่ได้จากก๊าซธรรมชาตินำมาทำปฏิกิริยากันจะได้ NH₃เนื่องจากเป็นปฏิกิริยาที่มีภาวะสมดุลจึงต้องเลือกภาวะที่เหมาะสมเพื่อให้ได้ก๊าซ มากที่สุด โดยทั่วๆไปใช้อุณหภูมิประมาณ 300 องศาเซลเซียส 350 บรรยากาศ และใช้ เป็นตัวเร่งปฏิกิริยา

เมื่อนำก๊าซ NH₃ไปทำปฏิกิริยากับก๊าซ CO₂ จะได้ปุ๋ยยูเรีย

CH_{3 (g)} + CO_{2 (g)}→ NH₂CONH_{2 (s)} + H₂O_(l)

นอกจากนี้ ถ้าใช้ถ่านหินลิกไนต์เป็นวัตถุดิบแทนก๊าซธรรมชาติ จะเตรียม CO₂ และ H₂ ได้โดยการเผารวมกับ O₂ จะได้ CO₂ 9.4%,CO 59.9%, H₂ 28.6% และก๊าซอื่นๆ 2.1%

เมื่อแยกก๊าซอื่นๆที่ไม่ต้องการ เช่น H₂S และNO ออกไปแล้วจึงทำให้ CO กลายเป็นCO₂ โดยนำก๊าซผสมไปทำปฏิกิริยากับไอน้ำที่ความดันสูงๆ และมีตัวเร่งปฏิกิริยาที่เหมาะสม COจะรวมตัวกับ H₂O ได้เป็น

CO₂ และ H₂

หลังจากได้ก๊าซผสม CO₂ และ H₂ แล้ว กระบวนการต่อๆไป สำหรับเตรียมปุ๋ยยูเรีย จะเหมือนกับกรณีที่ใช้ก๊าซธรรมชาติเป็นวัตถุดิบ

การผลิตปุ๋ยแอมโมเนียมซัลเฟต (NH₄)₂SO₄

เตรียมก๊าซ NH₃และกรด H₂SO₄ก่อนแล้วจึงนำมาทำปฏิกิริยากันเป็นปุ๋ยแอมโมเนียมซัลเฟต

ก๊าซ NH₃ เตรียมได้โดยวิธีการเดียวกับการผลิตปุ๋ยยูเรีย

กรด H₂SO₄ เตรียมได้โดยใช้ S เป็นสารตั้งต้นซึ่งส่วนใหญ่จะได้จากถ่านลิกไนต์ โดยนำ S มาหลอมเหลวแล้วเผารวมกับก๊าซ O₂ จะได้ก๊าซ SO₂

S_(l) + O_{2 (g)}→ SO_{2 (g)}

เมื่อนำก๊าซ SO₂ทำปฏิกิริยาต่อกับ O₂ จะได้ก๊าซ SO₃แต่เนื่องจากเป็นปฏิกิริยาที่มีสมดุลจึงต้องเลือกภาวะของอุณหภูมิและความดันที่เหมาะสม คือ 330 องศาเซลเซียส และใช้ V₂O₅หรือ Pt เป็นตัวเร่งปฏิกิริยาจะเหมาะสมได้ก๊าซ มากที่สุด

2SO_{2 (g)} + O_{2 (g)} Pt 2SO_{3 (g)}

330^๐C

เมื่อผ่านก๊าซ SO₃ลงในสารละลายกรด H₂SO₄ เข้มข้น(เกือบบริสุทธิ์) จะเกิดปฏิกิริยาได้เป็น H₂S₂O₇ หรือ H₂SO₄^.SO₃เรียกว่า โอเลียม(oleum) หรือ fuming sulfuric acid

H₂SO_{4 (aq)} + SO_{3 (g)}→ H₂S₂O_{7 (aq)}

เมื่อต้องการกรด H₂SO₄ กลับคืน ให้นำ H₂S₂O₇ ไปทำปฏิกิริยากับน้ำ

เมื่อนำก๊าซ NH₃ และกรด H₂SO₄ มาทำปฏิกิริยากันจะได้ปุ๋ย (NH₄)₂SO₄ ตามต้องการ

2NH_{3 (g)} + H₂SO_{4 (aq)} → (NH₄)₂SO_4(s)

หมายเหตุ

การเตรียมกรด H₂SO₄ จะไม่เตรียมจากปฏิกิริยาระหว่าง SO_{3 (g)} กับ H₂O_(l) โดยตรง ตามสมการ

H₂O_(l) + SO_{3 (g)}→ H₂SO_4(aq)

เนื่องจาก เกิดปฏิกิริยายาก และมีการคายความร้อนสูงมาก รวมทั้งยังมีก๊าซบางอย่างระเหยออกมาตลอดเวลา ซึ่งอาจทำให้เกิดอันตรายได้ง่าย

CH_{4 (g)} + CO_(g) / FeO,Cr₂O₃ CO_{2 (g)} + H_{2 (g)}

อุตสาหกรรมปุ๋ย

วันศุกร์ที่ 2 กันยายน พ.ศ. 2554

อุตสาหกรรมปุ๋ย

วันพฤหัสบดีที่ 1 กันยายน พ.ศ. 2554

ประเภทของปุ๋ย